กระเจี๊ยบแดง
ชื่อสมุนไพร กระเจี๊ยบแดงชือวิทยาศาสตร์ Hibiscus sabdariffa L. ชื่อวงศ์ Malvaceae
ชื่ออื่น กระเจี๊ยบเปรี้ยว(ภาคกลาง), ผักเก็งเค็ง ส้มเก็งเค็ง(ภาคเหนือ),ส้มตะเรงเครง(ตาก)
ส้มปู(แม่ฮ่องสอน), Jamaica sorrel, Indian sorrel, Roselle
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
กระเจี๊ยบแดงเป็นพืชปีเดียวต้น เป็นพุ่มขนาดเล็ก สูงประมาณ ๑-๒ เซนติเมตร ลำต้นและกิ่งก้านมีสีม่วงแดง
ใบ ก้านใบยาวประมาณ ๕ เซนติเมตร
ดอก เป็นดอกเดี่ยวสีชมพู ตรงกลางดอกมีสีเข้มกว่าส่วนนอก ออกดอกบริเวณง่ามใบ ก้านดอกสั้น กลีบ รองดอกมีลักษณะปลายแหลม ประมาณ ๘-๑๒ กลีบ กลีบเลี้ยงมีสีแดงเข้มแผ่ขยายติด กันออกหุ้ม เมล็ดไว้ เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ ๖ เซนติเมตร
ผล เป็นรูปรี ปลายแหลม ยาวประมาณ ๒.๕ เซนติเมตร หุ้มไว้ด้วยกลีบเลี้ยงสีแดง
ส่วนที่ใช้ทำยา
กระเจี๊ยบใช้ส่วนของดอก ในส่วนของกลีบเลี้ยงและริ้วประดับแห้ง ปลายกลีบเลี้ยงทั้ง ๕ รวบเข้าหากัน ยาว ๓-๔ เซ็นติเมตร ส่วนล่างมีรูกลม เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ ๕ เซ็นติเมตร สีแดงคล้ำถึงสีดำ มีกลิ่นเฉพาะ รสเปรี้ยวสรรพคุณของแต่ละส่วนที่ใช้ทำยา
ตำราสรรพคุณยาไทยว่ากระเจี๊ยบมีรสเปรี้ยว ดอกมีสรรพคุณขับปัสสาวะ แก้ขัดเบา แก้เสมหะ ขับน้ำดี แก้ไอ แก้ทางเดินปัสสาวะอักเสบและขับเมือกมันในลำไส้รายงานการวิจัยปัจจุบัน
ข้อมูลการศึกษาวิจัยพรีคลินิกพบว่า กระเจี๊ยบมีฤทธิ์ลดความดันโลหิตลดไขมันในเลือดโดยลดการสร้างไขมันและเซลล์ไขมันลดการเกิดออกซิเดชันของแอลดีแอล และการเกิดโฟมเซลล์(foam cell)ซึ่งเป็นสาเหตุของการสะสมไขมันที่ผนังหลอดเลือดทำให้ลดการเกิดโรคท่อเลือดแดงแข็ง(atherosclerosis) ต้านออกซิเดชันและอนุมูลเสรีป้องกันตับจากสารพิษ ทำลายเซลล์มะเร็ง ต้านการกลายพันธุ์ การส่งเสริมการเกิดเนื้องอก (tumor promotion) และต้านการเกิดแผลในกระเพาะอาหาร
ข้อมูลการศึกษาวิจัยทางคลินิกพบว่า กระเจี๊ยบแดงมีฤทธิ์ขับปัสสาวะ และทำให้ผู้ป่วยมีปัสสาวะใสกว่าเดิมขับกรดยูริกทางปัสสาวะ เพิ่มการขับโซเดียมออกทางปัสสาวะ ลดการเกิดนิ่ว ลดความดันโลหิตและลดไขมันในเลือด
สารสำคัญ
องค์ประกอบทางเคมีของกระเจี๊ยบแดงประกอบด้วยสารกลุ่มแอนโทไซยานิน(anthocyanins) เช่น สารไซยานิดิน (cyanidin) เดลฟินิดิน (delphinidin) ซึ่งทำให้มีสีม่วงแดง กรดแอซีติก (acetic acid), กรดมาลิก (malic acid) กรดโพรโทแคทีชูอิก (protocatechuic acid) แคลเซียม วิตามินซี และวิตามินบี๓แหล่งกำเนิด และกระจายพันธุ์
พืชชนิดนี้เป็นพันธุ์ไม้พื้นเมืองของทวีปแอฟริกานำเข้ามาปลูกในประเทศไทยนานแล้ว ปลูกได้ทั่วทุกภาคในต่างประเทศปลูกกันทั่วไปในเขตร้อนและเขตกึ่งร้อนทั่วโลกพื้นที่เหมาะสมในการปลูกในประเทศไทย
- ลักษณะพื้นที่่ เป็นพื้นที่ดอน น้ำไม่ท่วมขัง ระบายน้ำได้ดี- ภาค ทุกภาคของประเทศไทย
- จังหวัด ลพบุรี สระบุรี นครสวรรค์ กาญจนบุรี อุตรดิตถ์ นครราชสีมา ชัยภูมิ ฯลฯ
การคัดเลือกพันธุ์ (พันธุ์ที่นิยมปลูกในประเทศไทย)
- พันธ์ุที่ใช้เป็นยา พันธ์ุพื้นเมืองทั่วไทย- พันธุ์ที่่ใช้เป็นอาหาร พันธุ์ซูดาน หรือพันธุ์เกษตร เนื้อหนามีสีแดงเข้มจนถึงม่วง
การขยายพันธุ์
ขยายพันธุ์ด้วยเมล็ด โดยเอาเมล็ดจากดอกแก่จัด มาตากแดด ๑-๒ วัน จนแห้งสนิท เก็บใสขวดโหลจนถึงฤดูเพาะปลูก นำออกมาปลูกได้เลย เพราะกระเจี๊ยบแดงไม่มีระยะฟักตัว
การปลูก/สภาพแวดล้อมที่เหมาะสมในการปลูก
- ฤดูกาลเพาะปลูก กระเจี๊ยบแดงส่วนมากนิยมปลูกฤดูฝน ประมาณเดือนพฤษภาคม-มิถุนายน เพราะระยะแรกกระเจี๊ยบต้องการฝนบ้างในการเจริญเติบโต- การเตรียมดิน ส่วนใหญ่นิยมปลูกเป็นแปลง หรือยกร่อง การเตรียมดิน โดยการไถดะ ๑ ครั้ง แล้วไถแปลอีก ๑ ครั้ง แล้วคราดกำจัดวัชพืชออก ไถยกร่องเพื่อระบายน้ำ และทำการหว่าน หรือหยอดเมล็ด
- วิธีการปลูก กระเจี๊ยบขยายพันธุ์ด้วยเมล็ด นิยมปลูกพันธุ์ซูดานมากกว่าพันธุ์พื้นเมือง มีเนื้อหนา สีแดงเข้มมีน้ำหนักมาก ทนต่อความแห้งแล้งมาก การปลูกมีอยู่ด้วยกัน ๒ วิธี ได้แก่ การหว่านลงในแปลงปลูก และการหยอดหลุม
วิธีที่ ๑ การหว่านเมล็ด ส่วนมากจะทำเป็นแปลงใหญ่ๆ โดยการไถพรวนกำจัดวัชพืช แล้วใช้เมล็ดหว่านบางๆ ไม่หนามากแล้วไถกลบ
วิธีที่ ๒ การหยอดหลุม ประมาณ ๔-๕ เมล็ด แล้วกลบดินกันเล็กน้อย โดยหลุมห่างกันประมาณ ๕๐ เซนติเมตร ประมาณ ๑๐ - ๑๕ วัน เมล็ดจะงอกขึ้นมา
การปฏิบัติดูแลรักษา
- การให้ปุ๋ย พอกระเจี๊ยบงอกขึ้นมาจะถอนให้เหลือหลุม ๒-๓ ต้น และถ้ากระเจี๊ยบอายุ ๒๐-๓๐ วัน จะสูงประมาณ ๒๐ เซนติเมตร ทำการพรวนดินใส่ปุ๋ยคอก หรือปุ๋ยหมักชีวภาพ- การให้น้ำ กระเจี๊ยบไม่ชอบน้ำ ถ้าปลูกครั้งแรกให้น้ำสัก ๑-๒ ครั้ง ต่อวันก็พอ ถ้ามีฝนตกก็ไม่จำเป็น
- การกำจัดวัชพืช กระเจี๊ยบ อายุ ๒๐-๓๐ วัน จะสูงประมาณ ๒๐ เซนติเมตร ทำการพรวนดินกำจัดวัชพืชและกลบโคนต้นให้แน่น ป้องกันการล้มของต้นกระเจี๊ยบไปด้วย
- การป้องกันกำจัดโรคและแมลงศัตรู ควรฉีดพ่นยา ๒ ครั้ง ครั้งแรกต้องทำการพรวนดินใส่ปุ๋ย เมื่ออายุ ๓๐ วัน ครั้งที่ ๒ เมื่อกระเจี๊ยบเริ่มออกดอกติดฝักอ่อน โดยใช้สารสะเดา หรือใช้สารเคมีจำพวกมาลาไทออน (ถ้าไม่จำเป็นไม่ควรใช้)
การเก็บเกี่ยวและการปฏิบัติหลังเก็บเกี่ยว
- ฤดูกาลการเก็บเกี่ยว จะเริ่มเก็บเกี่ยวในช่วงปลายฝนต้นหนาว ประมาณเดือนพฤศจิกายน-มีนาคม- วิธีการเก็บเกี่ยว จะใช้เวลาเก็บประมาณ ๒-๓ ครั้งต่ออายุการปลูก โดยการปลูกจะเก็บดอกที่แดงจัดถึงม่วงอ่อนและต้องเก็บเกี่ยวในช่วงที่พืชเจริญเติบโตเต็มที่ คือ ตั้งแต่เริ่มปลูกจนถึงช่วงเก็บเกี่ยว ๔ เดือน ถึง ๔ เดือนครึ่ง ซึ่งการเก็บเกี่ยวกระเจี๊ยบแดง สามารถทำได้ ๒ วิธี ดังนี้
๑. เก็บเกี่ยวเฉพาะดอกกระเจี๊ยบ โดยใช้กรรไกรหรือมีดตัดเฉพาะดอกกระเจี๊ยบที่แก่ พร้อมที่จะเก็บเกี่ยว
๒. เก็บเกี่ยวทั้งต้นกระเจี๊ยบ เกษตรกรใช้เคียวเกี่ยวกิ่งที่มีดอกกระเจี๊ยบหรือเกี่ยวบริเวณโคนต้น
- การแปรรูปหลังการเก็บเกี่ยว เมื่อเก็บดอกออกมาแล้ว ควรนำมาผึ่งลมไม่ให้มีความชื้น และทำการกระทุ้งกระเปาะของเมล็ดที่อยู่ตรงกลางออก เพื่อให้เหลือแต่กลีบเลี้ยงสีแดงเท่านั้น และทำการตากแดด ๓-๕ วัน แล้วนำไปอบ เพื่อบรรจุต่อไป
- การบรรจุและการเก็บรักษา เมื่ออบแห้งแล้ว จะบรรจุลงถุง หรือกระสอบสะอาดปราศจากความชื้น แล้วเย็บปากถุงและกระสอบ เพื่อไม่ให้แมลงเข้าได้ ควรเก็บในอุณหภูมิห้องปกติ
การจำหน่าย
ดอกกระเจี๊ยบสด ราคากิโลกรัมละ ๑๐-๓๐ บาทดอกกระเจี๊ยบแห้ง ราคากิโลกรัมละ ๑๕๐-๓๐๐ บาท
ขอขอบคุณ
ที่มาของข้อมูล: หนังสือคู่มือการกำหนดพื้นที่ส่งเสริมการปลูกสมุนไพร เพื่อใช้ในทางเภสัชกรรมไทย
เคดิตภาพ:google
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น