ทำไมต้อง...อนุกรมวิธานพืช

          เป็นอย่างที่ทราบกันดีว่าทุกวันนี้ พืชสมุนไพรแต่ละชนิดหรือพรรณไม้แต่ละอย่าง เริ่มหายากมากขึ้นเรื่อยๆ ถ้าเราไม่ร่วมกันอนุรักษ์รักษาไว้ ก็มีแต่จะสูญหายไปเรื่อยๆ เราจึงต้องหันมาสนใจ และแยกแยะพรรณไม้กันให้เป็นเพื่ออนาคตข้างหน้า

          

          การจำแนกพรรณไม้นั้นต้องอาศัย วิชาพฤกษศาสตร์ สาขาอนุกรมวิธานพืช(plant taxonomy)เป็นหลักใหญ่ วิชาพฤกษศาสตร์ด้านนี้จึงเป็นความรู้พื้นฐานที่จำเป็นอย่างยิ่งที่จะนำไปใช้จำแนกพรรณไม้ได้โดยทั่วไป ไม่ว่าพรรณไม้นี้นๆ จะเป็นพรรณไม้ในถิ่นใด ถึงแม้ว่าจะไม่คุ้นเคยกับพรรณไม้นี้นๆ มาก่อนเลยก็ตามถ้านำเอาวิชาด้านนี้เข้าไปช่วยแล้วก็จะจำแนกพรรณไม้ได้อย่างแน่นอน จึงนับได้ว่า อนุกรมวิธานพืช นี้เป็นหัวใจในการจำแนกพรรณไม้ดังนั้นผู้ที่เกี่ยวข้องกับงานด้านนี้ จึงจำเป็นต้องให้ความสนใจกับวิชาการด้านนี้พอสมควร

          อนุกรมวิธาน ตรงกับรากศัพท์ภาษาอังกฤษว่า taxonomy หรือ systematics เป็นศาสตร์ที่มีขอบเขตกว้างขวางในการศึกษาวิจัยเกี่ยวกับรูปพรรณสัณฐานของๆ สิ่งใดสิ่งหนึ่ง โดยอาศัยข้อมูลหลายๆ ด้านของๆ สิ่งใดสิ่งหนึ่งเหล่านั้น เมื่อนำวิชาอนุกรมวิธานมาใช้ในวิชาพฤกษศาสตร์ จึงหมายถึงวิชา อนุกรมวิธานพืช (plant taxonomy หรือ plant systematics ถ้าจะพูดให้เข้าใจง่ายคือ การจำแนกพรรณพืชนั่นเอง

          วิชาอนุกรมวิธานพืชนี้นับได้ว่าเป็นแม่บทของวิชาพฤกษศาสตร์ เพราะก่อนที่เราจะเรียนรู้เรื่องของพืชในด้านต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นด้านสัณฐานวิทยา (morhology) สรีรวิทยา (physiology) กายวิภาควิทยา (anatomy) ฯลฯ จำเป็นต้องเรียนรู้ชื่อและลักษณะเด่นๆ ของพืชนั้นๆ เสียก่อน จึงอาจกล่าวได้ว่าผู้ที่เกี่ยวข้องกับพรรณพืชไม่ว่าจะเป็นทางด้านนวกรรม เกษตรกรรม เภสัชกรรม ตลอดจนการนำพืชไปใช้ประโยชน์ในอุตสาหกรรมด้านต่างๆ ต่างก็ต้องอาศัยผลงานของ นักอนุกรมวิธานพืช (plant taxonomist)
ด้วยกันทั้งนั้น เพื่อที่จะรู้จักชื่อพรรณพืชต่าง ๆ อย่างถูกต้องแน่นอน

            เพื่อการอนุรักษ์และรักษาพืชสมุนไพรเอาไว้ใช้ภายภาคหน้า ข้าพเจ้าก็เห็นว่าวิชาอนุกรมวิธานพืชนี้มีความสำคัญอย่างมาก

ขอขอบคุณหนังสือ

ที่มาของบทความบางตอน

:คู่มือจำแนกพรรณไม้ สำนักงานหอพรรณไม้ สำนักวิจัยการอนุรักษ์ป่าไม้และพันธุ์พืช

:อนุกรมวิธานพืช ฉบับราชบัณทิตยสถาน

มาทำน้ำมันมหาจักรกันเถอะ

          สืบเนื่องมาจากหลายๆ ท่านที่รู้จัก สอบถามข้าพเจ้าว่ามียาสมุนไพรอะไรบ้างไหมที่รักษาแผลเป็นและช่วยสมานแผล  ไม่ให้เป็นหนอง  ก็เลยให้นึกถึงสมัยเรียนเภสัชกรรมไทยที่สมาคมฯ  กับอาจารย์ซาเกาะ สะเดาโอสถ ที่อาจารย์ได้สอนทำน้ำมันตำรับนี้ โดยน้ำมันมหาจักรขนานนี้ ก็ยังเตรียมได้ง่ายและใช้สมุนไพรไม่กี่ตัวก็สามารถทำได้แล้ว และยังทำเองได้ไม่ยาก ข้าพเจ้าจึงเห็นว่าน้ำมันมหาจักรขนานนี้น่าจะเป็นประโยชน์กับบุคคลทั่วไป ที่จะทำเก็บไว้ใช้เองในบ้าน หรือทำแจก  ส่วนน้ำมันมหาจักรนี้ อยู่ในตำรับยาน้ำมันและยาขี้ผึ้ง ในคัมภีร์พระโอสถพระนารายณ์ ซึ่งทำใช้กันตั้งแต่สมัยอยุธยาโน้นนะครับ ใช้ทาแผลที่เกิดจากคมหอกคมดาบ จากศึกสงคราม และยังใช้ได้ดีมาจนถถึงปัจจุบัน
       
          ตอนนี้เราก็มาลองทำกันเลยครับ แต่ขอบอกไว่้ก่อนนะครับสูตรนี้ เป็นสูตรที่ผมได้เรียนกับอาจารย์ซาเกาะ นะครับ ส่วนท่านอื่นท่านเรียนมากับอาจารย์ท่านอื่นๆ อาจจะไม่เหมือนของผมก็ได้ แล้วแต่คนปรับสูตรนะครับ

ผิวมะกรูด

สูตรและวิธีทำน้ำมันมหาจักร

ของที่ต้องเตรียม

          ๑. มะกรูดสด ๖๐ ลูก (เอาแต่ผิวมะกรูด)
          ๒. เทียนทั้งห้า (เทียนดำ, เทียนแดง, เทียนขาว, เทียนข้าวเปลือก, เทียนตาตั๊กแตน)
               สิ่งละ ๑ บาท (๑๕ กรัม)
          ๓. ดีปลี ๒ บาท (๓๐ กรัม)
          ๔. การบูร ๔ บาท (๖๐ กรัม)
          ๕. น้ำมันทานตะวัน ๒ ลิตร

เทียนดำ

วิธีทำ

          ๑. ล้างผลมะกรูดให้สะอาด ปลอกเอาแต่ผิว ทั้ง ๖๐ ลูก
          ๒. ตำดีปลีพอแหลกหยาบ ๆ
          ๓. ใส่น้ำมันลงในภาชนะตั้งไฟกลางจนร้อน ใส่ผิวมะกรูดลงทอดคนตลอดช่วงแรกไม่ให้ไหม้
               (จะมีฟอง)
          ๔. ทอดจนผิวมะกรูด เป็นสีน้ำตาลอ่อน ให้ใส่ดีปลีลงไปจะมีกลิ่นหอมมากขึ้น
          ๕. คนต่ออีก ๕ นาที จึงใส่เทียนทั้ง ๕ ลงไป กลิ่นจะหอมยิ่งขึ้น ต้องคอยคนตลอด ช่วงนี้สี           สมุนไพรจะไหม้เร็วขึ้น ควรลดไฟลงใช้ไฟอ่อน
          ๖. ช่วงฟองจะหายไปจนเกือบไม่มีแสดงว่าน้ำละเหยไปหมดจนเหลือแต่น้ำมัน
          ๗. กรองด้วยสำลี แล้วใส่การบูรลงในน้ำมัน

เทียนตาตั๊กแตน

*การทอดไฟกลางจนได้คาร์บอน(ดำไหม้)ซึ่งคาร์บอนนี้ใช้ซับพิษดูดพิษได้ สมานแผลได้

สรรพคุณ

          แก้ลม แก้ริดสีดวง แก้ปวดเมื่อย ใส่บาดแผลที่มีอาการปวดที่เกิดจากเสี้ยนหนาม แก้เล็บขบ แก้ท้องลาย แผลเป็น แก้ชาปลายมือ สนเท้าแตก ศอกด้าน เข่าด้าน

       

          ไปลองทำกันดูนะครับ หวังว่าจะเป็นประโยชน์กับทุกๆท่านไม่มากก็น้อยนะครับ แล้วพบกันครั้งต่อๆไปนะครับ จะสรรหาตำรับยาดีๆมาฝากกันครับ

สำหรับท่านไหนที่อยากได้สูตรดังเดิมตามคัมภีร์

ไปเปิดดูในหนังสือคำอธิบายตำราพระโอสถพระนารายณ์ (ตำรับยาน้ำมันและยาขี้ผึ้ง หน้า ๑๓๓)

กรองเอาแต่น้ำมัน

ขอขอบคุณที่มา

หนังสือคำอธิบายตำราพระโอสถพระนารายณ์ 

เอกสารการสอนเภสัชกรรมไทย โดย อ.ซาเกาะ สะเดาโอสถ

มาปลูกกระเจี๊ยบแดงกันเถอะ

          มีเพื่อนๆ หลายท่านอยากจะปลูกสมุนไพรแต่ไม่รู้จะเริ่มอย่างไง  จะปลูกอะไรดี และจะดูแลรักษาอย่างไง วันนี้ก็เลยมีข้อมูลดีๆ ของวิธีการปลูกสมุนไพรต่างๆ มาแนะนำ เพื่อประโยชน์ของเพื่อนๆ จะได้ข้อมูลและเลือกให้เหมาะตามความชอบและเหมาะกับสภาพท้องที่ที่ท่านจะปลูก เราจะมาแนะนำสมุนไพรให้ทราบกันที่ละตัวแล้วกันนะครับ วันนี้เรามาเริ่มกันเลยครับ....

กระเจี๊ยบแดง

ชื่อสมุนไพร               กระเจี๊ยบแดง
ชือวิทยาศาสตร์        Hibiscus  sabdariffa L.       ชื่อวงศ์     Malvaceae
ชื่ออื่น                       กระเจี๊ยบเปรี้ยว(ภาคกลาง), ผักเก็งเค็ง ส้มเก็งเค็ง(ภาคเหนือ),ส้มตะเรงเครง(ตาก)
                                 ส้มปู(แม่ฮ่องสอน), Jamaica sorrel, Indian sorrel, Roselle

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

กระเจี๊ยบแดงเป็นพืชปีเดียว
ต้น        เป็นพุ่มขนาดเล็ก สูงประมาณ ๑-๒ เซนติเมตร ลำต้นและกิ่งก้านมีสีม่วงแดง
ใบ         ก้านใบยาวประมาณ ๕ เซนติเมตร
ดอก      เป็นดอกเดี่ยวสีชมพู ตรงกลางดอกมีสีเข้มกว่าส่วนนอก ออกดอกบริเวณง่ามใบ ก้านดอกสั้น                     กลีบ   รองดอกมีลักษณะปลายแหลม ประมาณ ๘-๑๒ กลีบ กลีบเลี้ยงมีสีแดงเข้มแผ่ขยายติด                   กันออกหุ้ม             เมล็ดไว้ เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ ๖ เซนติเมตร
ผล        เป็นรูปรี ปลายแหลม ยาวประมาณ ๒.๕ เซนติเมตร หุ้มไว้ด้วยกลีบเลี้ยงสีแดง

ส่วนที่ใช้ทำยา

          กระเจี๊ยบใช้ส่วนของดอก ในส่วนของกลีบเลี้ยงและริ้วประดับแห้ง ปลายกลีบเลี้ยงทั้ง ๕ รวบเข้าหากัน ยาว ๓-๔ เซ็นติเมตร ส่วนล่างมีรูกลม เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ ๕ เซ็นติเมตร สีแดงคล้ำถึงสีดำ มีกลิ่นเฉพาะ รสเปรี้ยว

สรรพคุณของแต่ละส่วนที่ใช้ทำยา

          ตำราสรรพคุณยาไทยว่ากระเจี๊ยบมีรสเปรี้ยว ดอกมีสรรพคุณขับปัสสาวะ แก้ขัดเบา แก้เสมหะ ขับน้ำดี แก้ไอ แก้ทางเดินปัสสาวะอักเสบและขับเมือกมันในลำไส้

รายงานการวิจัยปัจจุบัน

          ข้อมูลการศึกษาวิจัยพรีคลินิกพบว่า กระเจี๊ยบมีฤทธิ์ลดความดันโลหิตลดไขมันในเลือดโดยลดการสร้างไขมันและเซลล์ไขมันลดการเกิดออกซิเดชันของแอลดีแอล และการเกิดโฟมเซลล์(foam cell)
ซึ่งเป็นสาเหตุของการสะสมไขมันที่ผนังหลอดเลือดทำให้ลดการเกิดโรคท่อเลือดแดงแข็ง(atherosclerosis) ต้านออกซิเดชันและอนุมูลเสรีป้องกันตับจากสารพิษ ทำลายเซลล์มะเร็ง ต้านการกลายพันธุ์ การส่งเสริมการเกิดเนื้องอก (tumor promotion) และต้านการเกิดแผลในกระเพาะอาหาร
          ข้อมูลการศึกษาวิจัยทางคลินิกพบว่า กระเจี๊ยบแดงมีฤทธิ์ขับปัสสาวะ และทำให้ผู้ป่วยมีปัสสาวะใสกว่าเดิมขับกรดยูริกทางปัสสาวะ เพิ่มการขับโซเดียมออกทางปัสสาวะ ลดการเกิดนิ่ว ลดความดันโลหิตและลดไขมันในเลือด

สารสำคัญ

          องค์ประกอบทางเคมีของกระเจี๊ยบแดงประกอบด้วยสารกลุ่มแอนโทไซยานิน(anthocyanins) เช่น สารไซยานิดิน (cyanidin) เดลฟินิดิน (delphinidin) ซึ่งทำให้มีสีม่วงแดง กรดแอซีติก (acetic acid), กรดมาลิก (malic acid) กรดโพรโทแคทีชูอิก (protocatechuic acid) แคลเซียม วิตามินซี และวิตามินบี๓

แหล่งกำเนิด และกระจายพันธุ์

          พืชชนิดนี้เป็นพันธุ์ไม้พื้นเมืองของทวีปแอฟริกานำเข้ามาปลูกในประเทศไทยนานแล้ว ปลูกได้ทั่วทุกภาคในต่างประเทศปลูกกันทั่วไปในเขตร้อนและเขตกึ่งร้อนทั่วโลก

พื้นที่เหมาะสมในการปลูกในประเทศไทย

          - ลักษณะพื้นที่่     เป็นพื้นที่ดอน น้ำไม่ท่วมขัง ระบายน้ำได้ดี
          - ภาค                   ทุกภาคของประเทศไทย
          - จังหวัด               ลพบุรี สระบุรี นครสวรรค์ กาญจนบุรี อุตรดิตถ์ นครราชสีมา ชัยภูมิ ฯลฯ

การคัดเลือกพันธุ์ (พันธุ์ที่นิยมปลูกในประเทศไทย)

          - พันธ์ุที่ใช้เป็นยา          พันธ์ุพื้นเมืองทั่วไทย
          - พันธุ์ที่่ใช้เป็นอาหาร    พันธุ์ซูดาน หรือพันธุ์เกษตร เนื้อหนามีสีแดงเข้มจนถึงม่วง

การขยายพันธุ์

          ขยายพันธุ์ด้วยเมล็ด โดยเอาเมล็ดจากดอกแก่จัด มาตากแดด ๑-๒ วัน จนแห้งสนิท เก็บใสขวดโหลจนถึงฤดูเพาะปลูก นำออกมาปลูกได้เลย เพราะกระเจี๊ยบแดงไม่มีระยะฟักตัว

การปลูก/สภาพแวดล้อมที่เหมาะสมในการปลูก

          - ฤดูกาลเพาะปลูก กระเจี๊ยบแดงส่วนมากนิยมปลูกฤดูฝน ประมาณเดือนพฤษภาคม-มิถุนายน เพราะระยะแรกกระเจี๊ยบต้องการฝนบ้างในการเจริญเติบโต
          - การเตรียมดิน ส่วนใหญ่นิยมปลูกเป็นแปลง หรือยกร่อง การเตรียมดิน โดยการไถดะ ๑ ครั้ง แล้วไถแปลอีก ๑ ครั้ง แล้วคราดกำจัดวัชพืชออก ไถยกร่องเพื่อระบายน้ำ และทำการหว่าน หรือหยอดเมล็ด
          - วิธีการปลูก กระเจี๊ยบขยายพันธุ์ด้วยเมล็ด นิยมปลูกพันธุ์ซูดานมากกว่าพันธุ์พื้นเมือง มีเนื้อหนา สีแดงเข้มมีน้ำหนักมาก ทนต่อความแห้งแล้งมาก การปลูกมีอยู่ด้วยกัน ๒ วิธี ได้แก่ การหว่านลงในแปลงปลูก และการหยอดหลุม
          วิธีที่ ๑ การหว่านเมล็ด ส่วนมากจะทำเป็นแปลงใหญ่ๆ โดยการไถพรวนกำจัดวัชพืช แล้วใช้เมล็ดหว่านบางๆ ไม่หนามากแล้วไถกลบ
          วิธีที่ ๒ การหยอดหลุม ประมาณ ๔-๕ เมล็ด แล้วกลบดินกันเล็กน้อย โดยหลุมห่างกันประมาณ ๕๐ เซนติเมตร ประมาณ ๑๐ - ๑๕ วัน เมล็ดจะงอกขึ้นมา

การปฏิบัติดูแลรักษา

          - การให้ปุ๋ย พอกระเจี๊ยบงอกขึ้นมาจะถอนให้เหลือหลุม ๒-๓ ต้น และถ้ากระเจี๊ยบอายุ ๒๐-๓๐ วัน จะสูงประมาณ ๒๐ เซนติเมตร ทำการพรวนดินใส่ปุ๋ยคอก หรือปุ๋ยหมักชีวภาพ
          - การให้น้ำ กระเจี๊ยบไม่ชอบน้ำ ถ้าปลูกครั้งแรกให้น้ำสัก ๑-๒ ครั้ง ต่อวันก็พอ ถ้ามีฝนตกก็ไม่จำเป็น
          - การกำจัดวัชพืช กระเจี๊ยบ อายุ ๒๐-๓๐ วัน จะสูงประมาณ ๒๐ เซนติเมตร ทำการพรวนดินกำจัดวัชพืชและกลบโคนต้นให้แน่น ป้องกันการล้มของต้นกระเจี๊ยบไปด้วย
          - การป้องกันกำจัดโรคและแมลงศัตรู ควรฉีดพ่นยา ๒ ครั้ง ครั้งแรกต้องทำการพรวนดินใส่ปุ๋ย เมื่ออายุ ๓๐ วัน ครั้งที่ ๒ เมื่อกระเจี๊ยบเริ่มออกดอกติดฝักอ่อน โดยใช้สารสะเดา หรือใช้สารเคมีจำพวกมาลาไทออน (ถ้าไม่จำเป็นไม่ควรใช้)

การเก็บเกี่ยวและการปฏิบัติหลังเก็บเกี่ยว

          - ฤดูกาลการเก็บเกี่ยว จะเริ่มเก็บเกี่ยวในช่วงปลายฝนต้นหนาว ประมาณเดือนพฤศจิกายน-มีนาคม
          - วิธีการเก็บเกี่ยว จะใช้เวลาเก็บประมาณ ๒-๓ ครั้งต่ออายุการปลูก โดยการปลูกจะเก็บดอกที่แดงจัดถึงม่วงอ่อนและต้องเก็บเกี่ยวในช่วงที่พืชเจริญเติบโตเต็มที่ คือ ตั้งแต่เริ่มปลูกจนถึงช่วงเก็บเกี่ยว ๔ เดือน ถึง ๔ เดือนครึ่ง ซึ่งการเก็บเกี่ยวกระเจี๊ยบแดง สามารถทำได้ ๒ วิธี ดังนี้
          ๑. เก็บเกี่ยวเฉพาะดอกกระเจี๊ยบ โดยใช้กรรไกรหรือมีดตัดเฉพาะดอกกระเจี๊ยบที่แก่ พร้อมที่จะเก็บเกี่ยว
          ๒. เก็บเกี่ยวทั้งต้นกระเจี๊ยบ เกษตรกรใช้เคียวเกี่ยวกิ่งที่มีดอกกระเจี๊ยบหรือเกี่ยวบริเวณโคนต้น
          - การแปรรูปหลังการเก็บเกี่ยว เมื่อเก็บดอกออกมาแล้ว ควรนำมาผึ่งลมไม่ให้มีความชื้น และทำการกระทุ้งกระเปาะของเมล็ดที่อยู่ตรงกลางออก เพื่อให้เหลือแต่กลีบเลี้ยงสีแดงเท่านั้น และทำการตากแดด ๓-๕ วัน แล้วนำไปอบ เพื่อบรรจุต่อไป
          - การบรรจุและการเก็บรักษา เมื่ออบแห้งแล้ว จะบรรจุลงถุง หรือกระสอบสะอาดปราศจากความชื้น แล้วเย็บปากถุงและกระสอบ เพื่อไม่ให้แมลงเข้าได้ ควรเก็บในอุณหภูมิห้องปกติ

การจำหน่าย 

          ดอกกระเจี๊ยบสด    ราคากิโลกรัมละ ๑๐-๓๐ บาท
          ดอกกระเจี๊ยบแห้ง  ราคากิโลกรัมละ ๑๕๐-๓๐๐ บาท

ขอขอบคุณ   
ที่มาของข้อมูล: หนังสือคู่มือการกำหนดพื้นที่ส่งเสริมการปลูกสมุนไพร เพื่อใช้ในทางเภสัชกรรมไทย
เคดิตภาพ:google

ชีวประวัติบรมคุรุแพทย์ ชีวกโกมารภัต

สืบเนื่องมาจากข้าพเจ้าได้มีโอกาสศึกษาร่ำเรียนวิชาการแพทย์แผนโบราณ ตอนแรกๆที่ได้เข้า

มาศึกษา ก็ให้นึกสงสัยว่าทำไมครูบาอาจารย์ที่ข้าพเจ้าได้รับการศึกษาด้วย และรุ่นพี่ๆ ทุกๆท่านนั้น
ถึงให้ความเคารพนับถือและบูชาปู่ชีวกโกมารภัตกันนัก จนข้าพเจ้าศึกษาวิชาแพทย์ได้ระยะหนึ่ง
ถึงได้เข้าใจและขอมอบตัวเป็นศิษย์กับปู่ชีวก ในงานไหว้ครูแพทย์ของสมาคมเภสัชและอายุรเวชโบราณแห่งประเทศไทย ที่ข้าพเจ้าได้ศึกษาเล่าเรียนมา เพื่อให้เป็นแพทย์ที่ดีและมีแบบอย่างที่ดีในวิถีแห่งนี้ที่ข้าพเจ้าจะได้ปฏิบัติตาม เป็นเหมือนหลักยึดตามคัมภีร์แพทย์โบราณดังที่อาจารย์หลายๆท่าน ที่ข้าพเจ้าได้ศึกษาด้วย ได้กล่าวไว้

     
          ข้าพเจ้าจึงตั้งใจไว้ว่า ถ้ามีโอกาสจะเผยแพร่ประวัติความเป็นมาของบรมครูแพทย์ท่านนี้ให้ประชาชนทั่วไปได้รู้จัก กอบกับพอดีไปได้หนังสือ "กตัญญุตานุสรณ์ ๒๕๒๔ ชีวประวัติบรมคุรุแพทย์
ชีวกโกมารภัต" ซึ่งรวบรวมและแปลจากพระไตรปิฎก โดย พระอริยเมธี ป.๙ เรียบเรียงโดย เปมังกโร ภิกขุ  จากน้องที่สนิทกันแนะนำมาให้อ่าน พอได้อ่านแล้วเห็นว่าละเอียดดีกว่าที่มีอยู่ในตำราแพทย์แผนโบราณทั่วๆไป จึงอยากเอามาเล่าสู่กันฟัง เพื่อเป็นวิทยาทานแก่บุคคลทั่วไปที่อยากทราบประวัติความเป็นมาของท่านบรมครูปู่ชีวก  ที่บ้างท่านอาจจะทราบแล้วหรือบางท่านยังไม่เคยทราบมาก่อน เรามาเริ่มกันเลยนะครับ.......

ปฐมภาคส่วนเบื้องต้น

       
          ครั้งสมัยดึกดำบรรพ์ ชมพูทวีปเป็นพื้นภูมิภาคที่เกิดอาศัยของคนหมู่มากมีหลายพวก หลายภาษา แต่เมื่อย่อลงอาจแบ่งได้เป็นสองเหล่า คือ ชนชาติที่ได้ชื่อว่า "อริยกะ หรืออารยัน" พวกหนึ่ง และชนชาติที่เป็นชาวพื้นเมืองเดิมอีกพวกหนึ่ง ซึ่งชาวอารยันให้ชื่อรวมว่า "ทัสยุ" ในสมัยปัจจุบันจัดเป็นประเทศส่วนหนึ่งของทวีปเอเชีย เปลี่ยนชื่อชมพูทวีปนั้นเป็นประเทศอินเดีย หรือตามที่ชาวอินเดียเรียกเองว่า "ประเทศภารตะ" ตั้งอยู่ทางทิศพายัพของประเทศไทย ถัดไปจากประเทศสาธารณรัฐสหภาพพม่า
          ปรเทศอินเดียครั้งพุทธกาล ว่าเฉพาะตอนที่เรียกว่า "มัธยมประเทศ" แบ่งแยกออกเป็นหลายแคว้นหลายอาณาจักร ปรากฏเป็น ๑๖ แคว้นใหญ่ เรียกว่า"มหาชนบท" มีการปกครองแบบสมบูรณาสิทธิราชบ้าง แบบประชาธิปไตย หรือสาธารณรัฐบ้าง       
          มีแคว้นหนึ่งใน ๑๖ เป็นแคว้นใหญ่สำคัญที่เกิดของบรมคุรุแพทย์ ชีวกโกมารภัต ซึ่งจะต้องพูดถึงในที่นี้คือ แคว้นมคธ หรือมคธอาณาจักร ของประชาชาติมคธี มีการปกครองแบบสมบูรณาญาสิทธิราช พระเจ้าพิมพิสารเป็นผู้ครองแคว้นโดยสิทธิ์ขาด เมืองหลวงชื่อ "ราชคฤห" ตั้งอยู่ฝั่งใต้ของแม่น้ำคงคา ส่วนฝั่งแม่น้ำคงคาถัดขึ้นไปไกลทางด้านเหนือเป็นอีกแคว้นหนึ่ง เรียกว่า "แคว้นวัชชี" ของประชาชาติวัชชี ปกครองตามแบบที่เรียกว่า "สามัคคีธรรม" เมืองหลวงชื่อ "ไพสาลี" แคว้นมคธ กับ แคว้นวัชชีติดต่อกัน อยู่คนละฝากฝั่งแห่งแม่น้ำคงคา ประชาชาติทั้งสองแคว้นย่อมไปมาหาสู่กันด้วยกิจธุระ เช่น การค้าขาย เป็นต้น
          ครั้งหนึ่ง พวกคนสำคัญๆ ชั้นเศรษฐีกฎุมพีในกรุงราชคฤห แห่งแคว้นมคธไปด้วยกิจธุระในกรุงไพสาลี แห่งแคว้นวัชชี คนพวกนี้ไปเกิดสนใจเรื่องหญิงโสภินีซึ่งตั้งเกลื่อนกลาดอยู่ในกรุงไพสาลีหลายตำบลขึ้น เป็นอาวีวกรรมที่ไม่มีในแคว้นของตน จึงสนใจก็พากันเห็นพ้องต้องกันว่าดีเป็นประศามโนบายอย่างหนึ่ง เปิดช่องทางให้เงินไหลเข้าสู่แคว้นโดยได้จากคนต่างแคว้นซึ่งเขามาด้วยธุรกิจ เช่น พวกพ่อค้าวาณิชเข้ามาทำการค้าขายเป็นต้น เข้ามาแล้วจักเข้าหาหญิงโสภิณี หญิงพวกนี้ก็เท่ากับเป็นคณะมีหน้าที่ทำการรับแขกเมืองอันมาจากแคว้นต่างๆ ปรากฏว่าหญิงโสภิณีในแคว้นวัชชี ครั้งกระนั้นมีหัวหน้าควบคุม นางอัมพะปาลีได้รับตำแหน่งเป็นหัวหน้าควบคุมหญิงโสภิณีทั้งหมด เรียกว่า "คณิกา" คือ หญิงหัวหน้าคณะโสภิณี ประกอบกับชื่อของเขาว่า "อัมพะปาลีคณิกา" เฉพาะตัวนางอัมพะปาลีเอง ซึ่งเป็นหัวหน้ามีค่าตัว คืนหนึ่ง ๕๐๐ กหาปณะ (๑ กหาปณะ เท่ากับ ๔ บาท)
          เมื่อพวกเศรษฐีกฎุมพีชาวกรุงราชคฤห์จำนวนนั้นกลับสู่แคว้นของตน ถึงกรุงราชคฤหแล้ว ได้โอกาสก็พากันเข้าเฝ้าพระเจ้าพิมพิสาร พระเจ้าแผ่นดินของตน ทูลเล่าถวายถึงความเจริญสมบูรณ์แห่งกรุงไพศาลี วัชชีอาณาจักร และพรรคหญิงโสภิณีซึ่งมีอยู่ทั่วๆ ไปตามหัวเมืองสำคัญๆ ในแคว้นวัชชี ทูลถวายความเห็นถึงประโยชน์แห่งหญิงโสภิณีว่า เป็นทางให้เงินเข้าสู่ประเทศได้จากคนต่างแคว้นซึ่งมาจากแคว้นนั้นๆ ทูลแนะนำว่าควรจัดให้จัดทำตั้งพรรคหญิงโสภิณีขึ้นบ้าง เหมือนอย่างแคว้นวัชชี พระเจ้าพิมพิสารทรงสดับแล้วก็ทรงเห็นประโยชน์สอดคล้องกับคนพวกนั้น ได้ประทานพระราชานุมัติ เสนาบดีผู้เป็นประธานในราชกิจก็ได้ดำเนินงานตามราชนุมัติจัดสรรขึ้นตามความประสงค์ของคนเหล่านั้น
          หญิงทีจะเป็นโสภิณีได้ มิใช่จะหมายเอาแต่คนรูปสวยงามอย่างเดียวเท่านั้น ต้องเป็นคนที่สมบูรณ์ด้วยมารยาท นาฏศิลป์ มีความรู้ในการขับจับระบำ รำฟ้อน และดนตรีประเภทต่างๆ ด้วย หญิงสาวชาวกรุงราชคฤหคนหนึ่ง มีนามว่า "สาลวดี" ได้รับตำแหน่งหัวหน้าหญิงโสภิณีประจำแคว้น ประกอบด้วยรูปสมบัติ และคุณสมบัติสมบูรณ์พร้อม ฟ้อนรำ ระบำ ดนตรี นับว่าดีเลิศหาผู้ทัดเทียมได้ยาก มีค่าตัวคืนหนึ่ง ๑๐๐ กหาปณะ ตั้งแต่นั้นมาแคว้นมคธก็เกิดหญิงโสภิณีขึ้นดื่นดาดตามหัวเมืองสำคัญๆ อย่างเดียวกับประเทศวัชชีเหมือนกัน เป็นวิธีหาเงินจากคนต่างด้าวเข้าสู่แคว้นได้ทางหนึ่ง

ชาติกำเนิดของโกมารภัต

          นางสาลวดีหัวหน้าหญิงโสภิณีทำหน้าที่รับแขกเมืองดี มีเกียรติคุณกระฉ่อนไปยังแคว้นต่างๆ ในชมพูทวีป จิรกาลนานมานางได้ตั้งครรภ์ ในระหว่างที่นางมีครรภ์นี้ได้พักหน้าที่รับแขกชั่วคราว จนกว่าจะคลอดบุตรเสร็จแล้ว เมื่อนางตั้งครรภ์นานกำหนดครบถ้วนทศมาส ก็คลอดบุตรออกมาเป็นชาย นางสาลวดีผู้มารดาไม่คิดจะเลี้ยงดูจึงเรียกหญิงสาวใช้มาให้เอาทารกใส่กระด้งนำไปทิ้งเสียที่กองขยะแต่เวลาเช้ามืด มิให้ใครจับร่องรอยได้
          ในตอนบ่ายวันนั้น อภัยราชกุมาร พระราชโอรสของพระเจ้าพิมพิสารเสด็จประพาสพระมหานครโดยรถม้าไปตามถนนหลวงเลี้ยวเข้าถนนสายหนึ่ง ทอดพระเนตรเห็นกองขยะขนาดใหญ่มีฝูงกาจับเป็นกลุ่ม รุกเข้าไป ถอยออกมา จึงตรัสใช้ให้นายสารถีไปตรวจดู กลับมาทูลว่า "ทารกนอนอยูบนกองขยะมูลฝอย พระเจ้าข้า" ตรัสถามว่า "เป็นหรือตาย" เขาทูลว่า "ยังเป็นอยู่ พระเจ้าข้า" คำทูลให้ทรงทราบว่ายับเป็นอยู่นี้เป็นนามของทารกน้อยนั้นในกาลสืบไปว่า "ชีวก" แปลว่าผู้เป็นอยู่ หรือยังเป็นอยู่ ภาษาไทยควรจะเป็น เจ้าชีพ หรือนายชีพ
          เมื่อพระราชกุมารทรงทราบว่ายังเป็นอยู่ ก็ตรัสบัญชาใช้ไปอุ้มเอามา นำไปสู่นิเวศน์วังของพระองค์ ทรงมอบให้แก่หญิงนางนมคนหนึ่ง ทรงบังคับให้เลี้ยงดูเป็นอย่างดียิ่ง ทารกน้อยนี้ใช้นามว่า "เจ้าชีพ คือ ชีวะ หรือ ชีวก" ภายหลังเมื่อเจริญวัยขึ้น ก็ได้นามเพิ่มเติมอีกว่า "โกมารภัต" หมายความว่า เด็ก หรือบุตรบุญแต่บุญทำบุญสร้างของพระราชกุมารทรงชุบเลี้ยงไว้ คุมกันเข้าเป็น "ชีวกโกมารภัต" ดังนี้ แต่คนภายนอกทั่วๆ ไปก็พากันเข้าใจว่า ชีวกโกมารภัตเป็นพระโอรสของอภัยราชกุมารเป็นพระราชนัดดาของพระเจ้าพิมพิสาร มคธินทราธิราช แม้ตัวของชีวกโกมารภัตเอง ก็เข้าใจว่าตัวเป็นพระโอรสของอภัยราชกุมาร นัดดาของพระเจ้าพิมพิสารเหมือนกัน
          เมื่อชีวกโกมารภัตเจริญวัยขึ้น่เป็นลำดับ ครั้งหนึ่งน่าจะมีเหตุการณ์อะไรสักอย่างหนึ่ง ณ ภายนอกเกิดขึ้นเร้าจิตใจของชีวกโกมารภัตให้คิดถึงตัวว่า "คนมีสกุลเช่นเรา ถ้าไม่มีศิลปวิทยาความรู้เป็นเครื่องประดับ จะดำรงชีวิตไปได้ยาก เราจำต้องหาวิชาใส่ตัวจึงจะเหมาะสม ศิลปวิทยาการเครื่องประกอบเป็นอาชีพมีมากในโลกจะเลือกอย่างไหนดีหนอ" ก็เกิดความคิดเห็นชอบใจวิชาการแพทย์ ตกลกเลือกวิขาแพทย์ก็ผูกใจไว้ เข้าใจว่าเพราะชีวกโกมารภัตเป็นผู้มีอัชฌาศัยเช่นนั้นเตือนใจอยู่เป็นเดิมแล้ว จึงจำเพาะเจาะหมายเอาวิชาการแพทย์ แล้วคอยหาช่องทางต่อไป

           
         
           วันนี้คงพอเท่านี้ก่อน เดี๋ยวหาโอกาสมาต่อส่วนที่เหลือ... ว่าท่านชีวกโกมารภัตไปเมืองตักกศิลาได้อย่างไร แล้วใครสอนวิชาแพทย์เป็นพิเศษ แล้วผ่าเปิดกระโหลกศีรษะเศรษฐีอย่างไง แล้วค่อยมาต่อกันตอนหน้านะครับ.....................

ขอขอบคุณที่มาของบทความ

: หนังสือกตัญญุตานุสรณ์ ๒๕๒๔ ชีวประวัติบรมคุรุแพทย์ "ชีวกโกมารภัต"
:ตำราแพทย์แผนโบราณทั่วไป สาขาเวชกรรม ๑-๓
:ตำราแพทย์ศาสตร์สงเคราะห์ ๑-๒

ยาแผนโบราณ

บ้านสมุนไพรโอสถ

         เริ่มก่อตั้งแต่วันที่ 28 กุมภาพันธ์ 2557 เกิดจากความตั้งใจที่จะรักษาและสืบสานองค์ความรู้
การแพทย์แผนไทย โดยการจัดร้านขายยาแผนโบราณให้มีรูปลักษณ์ที่ดูสะอาดตาและมีกลิ่นไอ
ของร้านยาสมัยก่อน กอบกับเจ้าของร้านยังได้ใบอนุญาตจากคณะกรรมการวิชาชีพได้รับขึ้นทะเบียน
ให้เป็นผู้ประกอบโรคศิลปะสาขาการแพทย์แผนไทย จึงมั่นใจได้ว่าสินค้าหรือบริการต่างๆ ที่ได้รับจากบ้านสมุนไพรโอสถนั้น จะมีคุณภาพและถูกต้องตามหลักวิชาการของการแพทย์แผนไทย

โดยนอกจากจะให้บริการปรีกษาปัญหาเรื่องสุขภาพแล้ว บ้านสมุนไพรโอสถ ยังได้จัดจำหน่ายยาแผนโบราณ สมุนไพรไทย สมุนไพรจีน รับจัดยาตามตำราไทย-จีน ตามใบสั่งยาแพทย์แผนโบราณ ทั้งนี้ทางร้านยัง รับบดยา รับบรรจุแคปซูล รับทำลูกกลอน 

การติดต่อร้านก็สะดวกสบาย ไม่ว่าจะเดินทางมาที่ร้านเอง หรือเข้าไปในเวฟไซร์ที่ทางร้านได้ทำขึ้นเพื่อง่ายต่อการสั่งซื้อสินค้า http://www.bansamunpaiosot.com/ หรือโทร 027333980 หรือ ID Line:gigge11  

แล้วพบกันที่ร้านนะครับ